10 najważniejszych książek

Od kilku dni krąży w sieci zabawa: wymień 10 książek, które cię uformowały, zmieniły twój sposób myślenia. Rzecz cieszy się wielkim powodzeniem, kolejne osoby nominują znajomych, nawet sceptycy i ironiści biorą udział. Bo taki wybór to ciekawe zadanie – trzeba na szybko prześledzić swoje życie od pierwszych lektur, które często najmocniej się osadzały. Wyłowić z pamięci choćby te, przy których się płakało („Mała księżniczka” Burnett, „Mała syrenka” Andersena) i te, które wysyłały nas w inny świat („Podróż do wnętrza ziemi” Verne’a) i wprowadzały w samą literaturę („Przygody Sindbada Żeglarza” Leśmiana). I takie, które były ważne, ale nawet nie pamiętamy dlaczego. Chciałabym sprawdzić, dlaczego uwielbiałam „Kluskę, Kefira i Tutejszego” Jerzego Broszkiewicza.

Niektórzy tworzą listy pełne ambitnych tytułów, inni skupiają się na książkach dziecięco-młodzieńczych. Najwięcej jest, oczywiście, klasyki. Jak to było pierwszy raz czytać „Mistrza i Małgorzatę”? „Sklepy cynamonowe” czytałam w pociągu do Krakowa, w liceum, i myślałam, że to niemożliwe, co się tu dzieje, niemożliwe są takie zdania. „Pamiętnik z Powstania” Białoszewskiego czytany na głos przez tatę w górach. A drugi tom „Czarodziejskiej góry” ktoś mi ukradł, złodziej miał dobry gust.

Przy „Biesach” myślałam, że będę krzyczeć, bo nie mogłam znieść napięcia. Przez „Wojnę i pokój” przestałam schodzić na posiłki na wczasach, bo nie mogłam oderwać się od opisów bitew. Wiersze Krystyny Miłobędzkiej towarzyszyły mi w trudnym czasie, myślałam, mówiłam jej słowami. A „Szkoła uczuć” Flauberta była szkołą pozbywania się złudzeń – chcę przeczytać ją na nowo. Właściwe dla mnie ta lista miałaby sens przede wszystkim jako zbiór książek do ponownego przeczytania.

Pamiętam też zakochania takie trochę w literaturze, a trochę w autorze, czyli w poetce Elizabeth Bishop. Co pewien czas sprawdzam ją i ta miłość nie słabnie. Podobnie jak miłość do Iwaszkiewicza, jego opowiadania i późne wiersze były, są i będą ważne. Zdarzały się też zauroczenia nietrwałe: „Wilk stepowy” Hessego chyba nie byłby już tym, czym był w klasie maturalnej. A pierwsze wtajemniczenie w erotykę „Wakacji z Moniką” – też chyba należą do przeszłości. No i książki najbardziej bolesne – opowiadania Idy Fink czy Henryka Grynberga, ale też „W ciemność” McCarthy’ego.

Ciekawie prześledzić na owych listach lektury pokoleniowe, pewne roczniki czytały określonych autorów, czasem było to związane z modą i z nowymi przekładami. Pokoleniowy był Niziurski, Cortazar, Salinger, Hesse, Hłasko. Nikt z moich znajomych dotychczas nie wymienił Hemingwaya, ciekawe dlaczego? Nie było Herberta, a pojawił się Miłosz. Z nowszych autorów pojawia się na listach Herta Mueller, Jelinek, Coetzee, Jane Bowles (ach, jak cudownie rozsypują się zdania w „Dwu poważnych damach”), Marcin Świetlicki, Andrzej Sosnowski. No właśnie, książki, które okazywały się osobną, niepodobną do niczego innego odnogą literatury – Robert Walser czy W.G. Sebald. I inni, i tylu innych.

Cały ten wpis jest, jak widać, próbą wymigania się od stworzenia takiej listy. Ale może Państwu się to uda?